W polskim systemie prawnym ochrona konsumenta w obszarze kredytów konsumenckich została szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. Jednym z ważnych instrumentów prawnych chroniących interesy kredytobiorców jest sankcja kredytu darmowego. Stanowi ona swoistą karę dla kredytodawcy za naruszenie obowiązków informacyjnych wobec konsumenta. W praktyce często pojawia się pytanie: czy wcześniejsza spłata kredytu wpływa na możliwość starania się o kredyt darmowy?
Kredyt darmowy – co to oznacza?
Sankcja kredytu darmowego (SKD) pozwala konsumentowi na nie ponoszenie kosztów kredytu innych niż zwrot pożyczonej kwoty kapitału. W praktyce oznacza to, że konsument, który skutecznie powoła się na tę sankcję, spłaca jedynie nominalną wartość kredytu, bez obowiązku zapłaty odsetek, prowizji, ubezpieczeń czy innych opłat związanych z udzieleniem kredytu.
Podstawą prawną wprowadzenia sankcji jest art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z tym przepisem, konsument może skorzystać z sankcji, jeżeli kredytodawca rażąco naruszył określone obowiązki, m.in.:
- nie udzielił wszystkich wymaganych informacji przed zawarciem umowy kredytu,
- podał w umowie błędne lub niepełne dane dotyczące kosztów kredytu.
Warto podkreślić, że kredyt darmowy nie przysługuje automatycznie – konsument musi złożyć odpowiednie oświadczenie woli w terminie do roku od dnia wykonania umowy.
Wcześniejsza spłata kredytu — podstawowe zasady
Wcześniejsza spłata kredytu oznacza, że konsument decyduje się spłacić całość lub część zadłużenia przed terminem określonym w umowie kredytowej. Polskie prawo przyznaje konsumentowi bezwarunkowe prawo do wcześniejszej spłaty kredytu. Wynika to z ustawy o kredycie konsumenckim, która stanowi, że:
- Konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem wynikającym z umowy.
- W przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsument ma prawo do proporcjonalnego obniżenia całkowitego kosztu kredytu.
Obniżka całkowitego kosztu kredytu obejmuje m.in. odsetki oraz wszystkie inne koszty należne za okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy między bankiem a kredytobiorcą.
Kredyt darmowy a wcześniejsza spłata kredytu
Teraz pojawia się kluczowe pytanie: czy wcześniejsza spłata kredytu wyklucza możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego? Odpowiedź brzmi: nie. Prawo do spłaty kredytu przed terminem i prawo do powołania się na SKD to dwa odrębne uprawnienia konsumenta, które mogą być realizowane niezależnie od siebie. Oznacza to, że nawet jeśli konsument spłacił kredyt przed czasem, nadal może starać się o kredyt darmowy, o ile spełnione są ustawowe przesłanki i nie minął roczny termin na złożenie stosownego oświadczenia. Ważne jest jednak, aby pamiętać o kilku kluczowych aspektach:
- Termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego – wynosi on rok od dnia wykonania umowy. Jeżeli konsument spłacił kredyt wcześniej, to dzień wcześniejszej spłaty jest dniem wykonania umowy i od niego biegnie roczny termin na powołanie się na sankcję.
- Zakres skutków sankcji – skorzystanie z sankcji kredytu darmowego powoduje, że konsument zobowiązany jest do zwrotu wyłącznie kwoty udostępnionego kapitału. Jeżeli jednak przed złożeniem oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredyt został już spłacony w pełnej wysokości (łącznie z odsetkami i kosztami), to konsument może dochodzić zwrotu nadpłaconych kwot od kredytodawcy.
Sankcja kredytu darmowego – podsumowanie
Sankcja kredytu darmowego i wcześniejsza spłata kredytu to niezależne od siebie prawa konsumenta. Konsument, który spłacił kredyt przed terminem nadal może – w ustawowym terminie – powołać się na nieprawidłowości w umowie kredytowej i domagać się zwrotu poniesionych kosztów ponad pożyczony kapitał.
Dla kredytobiorców ważne jest zatem, aby znać swoje prawa i nie rezygnować z możliwości ochrony tylko dlatego, że kredyt został już w całości spłacony. Odpowiednia analiza umowy kredytowej oraz szybkie działanie mogą pozwolić na znaczne oszczędności i odzyskanie nieprawidłowo naliczonych kosztów.
