Co naprawdę oznacza unieważnienie umowy frankowej?

Dla tysięcy polskich frankowiczów hasło unieważnienie umowy frankowej brzmi jak obietnica wyzwolenia. Jednak za tym prawniczym terminem kryje się szereg konkretnych skutków – zarówno finansowych, jak i prawnych. Co tak naprawdę dzieje się w momencie, gdy zostanie orzeczone, że umowa kredytu jest nieważna? Zrozumienie tego procesu jest kluczowe, by świadomie podjąć decyzję o wejściu na ścieżkę sporu z bankiem. Unieważnienie umowy frankowej oznacza, że traktuje się ją tak, jakby nigdy nie została zawarta.

Unieważnienie umowy frankowej – kredyt CHF

Podstawą, dla której sądy decydują się na unieważnienie umowy frankowej, jest stwierdzenie w niej obecności klauzul abuzywnych (niedozwolonych). Chodzi przede wszystkim o zapisy dotyczące mechanizmów przeliczeniowych (indeksacji lub denominacji). Banki przyznawały sobie prawo do jednostronnego i dowolnego ustalania kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego, na podstawie których obliczano zarówno kwotę wypłaconego kredytu, jak i wysokość kolejnych rat.

Sądy, w ślad za Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), uznały, że takie zapisy są nieuczciwe i rażąco naruszają interesy konsumenta. Co ważne, tych klauzul nie da się po prostu zastąpić innym, uczciwym mechanizmem (np. kursem NBP), ponieważ polskie prawo na to nie pozwala. W efekcie, po usunięciu nieuczciwych zapisów, umowa często traci swój sens gospodarczy i nie może dalej obowiązywać.

Skutki finansowe i rozliczenie z bankiem

To jest sedno całego postępowania i największa korzyść dla kredytobiorcy. Skoro umowę traktujemy jako nigdy niezawartą, obie strony muszą zwrócić sobie to, co wzajemnie świadczyły. W polskim orzecznictwie dominuje tak zwana teoria dwóch kondykcji. Co ona oznacza w praktyce?

1. Bank musi zwrócić kredytobiorcy wszystkie wpłacone środki. Mówimy tu o każdej złotówce, którą kredytobiorca przelał do banku przez lata trwania umowy. Raty kapitałowo-odsetkowe, prowizje, opłaty przygotowawcze, a także ewentualne składki na ubezpieczenia.
2. Kredytobiorca musi zwrócić bankowi tylko kwotę kapitału. Chodzi o nominalną kwotę, którą bank wypłacił kredytobiorcy w złotówkach w momencie uruchomienia kredytu. Nie ma tu mowy o żadnych odsetkach, prowizjach banku, kosztach “waloryzacji” czy przeliczeniach na franki. Jeśli bank wypłacił 300 000 zł, to dokładnie 300 000 zł kredytobiorca musi mu oddać.

Jak rozliczenie z bankiem wygląda w praktyce?

Dochodzi do potrącenia obu tych kwot. I tu pojawiają się dwa główne scenariusze:

Scenariusz 1: Nadpłata 

Większość frankowiczów, którzy spłacali kredyt regularnie przez kilkanaście lat, wpłaciła do banku sumę (np. 350 000 zł), która już przekroczyła kwotę pierwotnie wypłaconego kapitału (np. 300 000 zł). W takiej sytuacji unieważnienie umowy frankowej oznacza, że kredytobiorca nie tylko nie ma już żadnego długu. To bank musi mu zwrócić nadpłatę (w naszym przykładzie: 50 000 zł).

Scenariusz 2: Niedopłata 

Jeśli kredyt był zaciągnięty stosunkowo niedawno lub kredytobiorca miał przerwy w spłacie, mogło się zdarzyć, że suma wpłat (np. 200 000 zł) jest jeszcze niższa niż wypłacony kapitał (np. 300 000 zł). Wtedy, po unieważnieniu, kredytobiorca musi “domknąć” rozliczenie, zwracając bankowi brakującą różnicę (w tym przykładzie: 100 000 zł). 

Koniec z długiem. Co z hipoteką?

Wielu kredytobiorców obawia się, co stanie się z ich mieszkaniem lub domem. W końcu kredyt był zabezpieczony hipoteką. Odpowiedź jest prosta: unieważnienie umowy frankowej oznacza również wygaśnięcie hipoteki.

Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, co oznacza, że nie może istnieć bez wierzytelności (długu), którą zabezpiecza. Skoro nastąpiło unieważnienie, to “dług” w rozumieniu tej umowy przestaje istnieć. Tym samym zabezpieczenie tego długu (hipoteka) traci swoją podstawę prawną i wygasa.

Kredytobiorca składa w sądzie wieczystoksięgowym wniosek o wykreślenie hipoteki banku z księgi wieczystej nieruchomości. Dzięki temu odzyskuje pełne prawo do swojej własności, bez żadnych obciążeń ze strony banku.

Unieważnienie umowy frankowej a odfrankowienie

Warto też zrozumieć, czym unieważnienie różni się od drugiego możliwego scenariusza, czyli odfrankowienia (choć obecnie jest ono znacznie rzadsze).

Odfrankowienie: 

Sąd usuwa z umowy tylko wadliwe klauzule przeliczeniowe, ale utrzymuje umowę w mocy. W efekcie kredyt staje się kredytem złotowym.

Unieważnienie: 

To scenariusz “zero-jedynkowy”. Umowa przestaje istnieć, następuje całkowite rozliczenie (teoria dwóch kondykcji), a stosunek prawny między bankiem a kredytobiorcą wygasa.

Niemal w każdym przypadku unieważnienie umowy frankowej jest dla kredytobiorcy rozwiązaniem korzystniejszym finansowo. Prowadzi do zamknięcia relacji z bankiem i odzyskania większych środków.

Pomoc frankowiczom – Votum Consumer Care

Unieważnienie umowy frankowej to nie magiczne “anulowanie długu” bez konsekwencji. To precyzyjny mechanizm prawny. Oznacza on, że kredytobiorca i bank rozliczają się “na czysto” – obie strony oddają tylko to, co od siebie realnie otrzymały.

Nie czekaj, aż niestabilne kursy walut pochłoną kolejne Twoje oszczędności. Jeśli posiadasz kredyt waloryzowany do waluty obcej, Twoja umowa może zawierać wady kwalifikujące ją do unieważnienia. Skontaktuj się z Votum Consumer Care. Nasi eksperci bezpłatnie przeanalizują Twoją umowę kredytową i przedstawią Ci realne możliwości działania. Zrób pierwszy krok do odzyskania swoich pieniędzy i wolności finansowej.