Czy jest jakiś termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego?

Kredyt konsumencki to zobowiązanie, które wiąże się z dodatkowymi kosztami, takimi jak odsetki czy prowizje. Jednak w określonych sytuacjach konsument może skorzystać z tzw. sankcji kredytu darmowego, dzięki której spłaca tylko kapitał, bez żadnych dodatkowych opłat. W tym artykule wyjaśniamy, czy istnieje termin na skorzystanie z tej sankcji, jak go liczyć i na co zwrócić uwagę, aby nie utracić tego prawa.

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego (SKD) to instytucja ochrony prawnej konsumenta, przewidziana w Ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 45 tej ustawy, jeśli kredytodawca (bank, instytucja pożyczkowa) narusza obowiązki informacyjne lub inne obowiązki ustawowe, konsument ma prawo złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego i domagać się, by spłacać tylko kapitał (bez odsetek i kosztów dodatkowych).

Ale aby skorzystać z tego prawa, konsument musi pamiętać o terminie – nie trwa to wiecznie. Pytanie, które często się pojawia, brzmi: „czy jest jakiś termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego?” — i jakie są zasady liczenia tego terminu.

Termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego: rok od wykonania umowy. Podstawową regułą jest to, że uprawnienie do skorzystania ze SKD wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.

Co oznacza „rok od wykonania umowy”?

To stwierdzenie rodzi wiele interpretacji i dyskusji w praktyce prawnej:

• W najprostszym podejściu „wykonanie umowy” oznacza moment, gdy konsument spłaca ostatnią ratę kredytu albo dokonuje wcześniejszej, całkowitej spłaty.
• Jednak inne ujęcie mówi, że „wykonanie umowy” oznacza stan, w którym obie strony spełniły swoje zobowiązania — tzn. konsument spłacił całość, a kredytodawca wykonał wszelkie obowiązki związane z umową (np. zwolnił zabezpieczenia, wystawił dokumenty, rozliczył koszty).
• W orzecznictwie oraz w poglądach prawnych spotyka się opinie, że termin roczny powinien liczyć się od momentu, w którym umowa przestaje być „procesem w toku”, czyli po zakończeniu wszystkich działań przez kredytobiorcę i kredytodawcę.

Z tych powodów przy liczeniu terminu warto uwzględnić nie tylko dzień spłaty ostatniej raty, ale też moment, w którym bank wywiązał się ze swoich obowiązków formalnych (np. wydał zaświadczenia, zwolnił hipotekę czy inne zabezpieczenia).

Charakter terminu: termin zawity (prekluzyjny)

Termin roczny dla złożenia oświadczenia o SKD ma charakter zawity (prekluzyjny). Oznacza to, że po jego upływie prawo do skorzystania z sankcji trwale wygasa i nie można go przywrócić ani przedłużyć sądownie.

Innymi słowy: jeśli konsument nie złoży pisemnego oświadczenia w ciągu roku od wykonania umowy, traci możliwość odwołania się do SKD — nawet jeśli umowa zawierała istotne uchybienia.

Czy można złożyć oświadczenie w trakcie trwania umowy czy dopiero po spłacie?

Tak — złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego może nastąpić już w trakcie trwania umowy, nawet przed spłatą ostatniej raty.

W takiej sytuacji:

• Oświadczenie nabiera mocy od momentu, gdy dotrze do kredytodawcy (tak, żeby mógł się z nim zapoznać).
• Po doręczeniu kredytodawcy, konsument może domagać się, by dalsze obowiązki spłaty dotyczyły tylko kapitału (bez naliczania odsetek i kosztów) — co oznacza, że dalsze raty mają być przeliczone zgodnie z tą zasadą.
• Jednak termin roczny biegnie dopiero od momentu wykonania umowy — więc jeśli umowa nie została do końca wykonana (dłużnik jeszcze spłaca), termin prekluzyjny jeszcze nie zaczął biec.

Zatem konsument nie musi czekać do zakończenia spłaty — jeśli stwierdzi wadę umowy wcześniej, może działać od razu.

Sankcja kredytu darmowego po wcześniejszej spłacie całkowitej

Często zdarza się, że kredyt zostanie spłacony wcześniej niż pierwotny termin — np. poprzez nadpłatę lub spłatę całkowitą przed czasem. Czy w takim wypadku prawo do SKD nadal przysługuje?

Tak — prawo do skorzystania z sankcji kredytu darmowego nie wygasa automatycznie z chwilą wcześniejszej spłaty zobowiązania. 

W praktyce oznacza to:

1. Konsument ma rok od momentu wykonania umowy (najczęściej od dnia spłaty całości zobowiązania) na złożenie oświadczenia o SKD.
2. Wraz z oświadczeniem może domagać się zwrotu kosztów kredytu, które były naliczone — odsetek, prowizji, opłat — proporcjonalnie do okresu użytkowania kredytu (z tytułu wcześniejszej spłaty).

Dlatego w takich przypadkach należy dokładnie przeanalizować dokumentację kredytową, by ustalić datę, od której zaczyna biec termin SKD.

Co robić, by nie utracić prawa do SKD?

1. Monitoruj umowę i terminy. Ustal dokładną datę wykonania umowy — czyli momentu, od którego będzie liczony rok. Czy to moment spłaty ostatniej raty, czy dopiero formalne zakończenie umowy.
2. Nie zwlekaj z działaniem. Nawet jeśli kredyt wciąż trwa, a zauważysz możliwe uchybienia — złóż oświadczenie o skorzystaniu z sankcji jak najszybciej. Choć termin roczny jeszcze nie biegnie, masz pewność, że nikt nie zakwestionuje twojego prawa do działania.
3. Dokładna analiza umowy kredytowej. Sprawdź, czy w umowie nie ma braków informacyjnych — np. niepodanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO), niejasne warunki spłaty, brak harmonogramu, błędy w kosztach pozaodsetkowych. Takie uchybienia mogą stanowić podstawę SKD.

Podsumowanie

Istnieje konkretny termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego: wynosi on 1 rok od dnia wykonania umowy. Pojęcie „wykonania umowy” oznacza dzień, w którym konsument spłaca ostatnią ratę lub dokonuje całkowitej spłaty, ale uwzględnia się też moment zakończenia przez kredytodawcę działań związanych z umową. Termin jest zawity — po jego przekroczeniu prawo do SKD trwale wygasa i nie można go przywrócić. Konsument ma prawo złożyć oświadczenie już w trakcie trwania umowy, ale termin roczny rozpoczyna się dopiero od wykonania umowy. W przypadku wcześniejszej spłaty kredytu — uprawnienie nie zanika automatycznie, ale rok liczony jest od wykonania umowy (często od spłaty całości).